Gebeurt het op jouw school ook? Het ‘husselen’ van groepen, om de dynamiek en het sociale klimaat te verbeteren? Bij de Kennisrotonde ontdekten we dat over de effecten daarvan weinig bekend is. Over het herverdelen van zitplaatsen binnen een klas weten we steeds meer. Mariola Gremmen, antwoordspecialist bij de Kennisrotonde, en Yvonne van den Berg, onderzoeker bij de Radboud Universiteit, vertellen over de effecten van het ‘husselen’ en pleiten voor meer kennisdeling tussen scholen en met onderzoekers.
Bij de Kennisrotonde kwamen kort na elkaar vier vragen binnen over het herverdelen van groepen. Dus: waar voorheen alle kinderen uit groep 5A samen ook groep 6A werden, vragen scholen zich nu af of het goed is om 5A, 5B en 5C door elkaar te husselen en hele nieuwe groepen 6A, 6B en 6C te maken. Mariola Gremmen: “Er is na de Covid-tijd veel aandacht voor de binding tussen kinderen, nu ze op school weer bij elkaar komen. Wat is het belang van dingen samendoen bijvoorbeeld? Hoe voelt iedereen zich na zo’n gekke tijd met veel thuis zijn? Ik heb het vermoeden dat deze scholen daarom bij de Kennisrotonde hebben aangeklopt. Ze wilden weten of ze er goed aan doen om de groepssamenstelling te veranderen, of juist niet. Wat de invloed daarvan is op hoe kinderen zich voelen. Of het dus zin heeft om bewust te gaan kijken naar wie bij wie in de klas zit.”
De vier binnengekomen vragen zijn tot één onderzoekbare vraag samengevoegd:
Wat zijn de effecten van het herverdelen van complete groepen of zitplaatsen op individuele leerlingen en op sociale dynamieken in de groep?
Aardiger
Wat blijkt? Het herverdelen van zitplaatsen binnen een klas heeft in elk geval wél invloed op de relaties tussen leerlingen. Mariola: “Leerlingen die elkaar niet leuk vinden, gaan elkaar na verloop van tijd aardiger vinden wanneer ze dichtbij elkaar komen te zitten. Leerlingen die dichterbij elkaar zitten, gaan ook steeds meer op elkaar lijken en beïnvloeden elkaar als het gaat om motivatie en betrokkenheid bij school. En wat ook is aangetoond: het herverdelen van zitplaatsen zorgt voor het vormen van nieuwe vriendschappen en positieve relaties tussen leerlingen. Op het gebied van motivatie en betrokkenheid weten we dus best veel, maar we weten minder over de invloed van het herverdelen op de sociaal-emotionele ontwikkeling.”
Stoeltjesdans
Mariola wijst ook op ‘sociogrammen’ die leerkrachten helpen om inzicht te krijgen in de sociale relaties in de klas. Op basis van deze inzichten kunnen ze interventies inzetten om het sociale klimaat en de sociale veiligheid in de groep te vergroten. Een voorbeeld van zo’n interventie is stoeltjesdans.nl, een gratis tool die gebaseerd is op inzichten uit wetenschappelijk onderzoek over effectieve strategieën bij het bepalen van zitplaatsen. De tool levert een rapport op over de sociale veiligheid en onderlinge relaties in de groep. Mariola: “Op basis hiervan kunnen leerkrachten een klasindeling maken die aansluit bij de onderwijsdoelen en het sociaal klimaat in de klas.”
Gek
Echter, over de effecten van het herverdelen van complete groepen in het primair onderwijs is weinig bekend, zo ontdekte Mariola. “Een van de taken van een school is het indelen van groepen: wie plaats je waar? Er is wel wat bekend over het effect van husselen op academische prestaties, maar veel minder over het effect daarvan op sociale relaties.” Ze nam ook contact op met Yvonne van den Berg. Yvonne is universitair docent en onderzoeker aan de Radboud Universiteit en gespecialiseerd in sociale veiligheid en dynamiek in de klas. Zij ontwikkelde stoeltjesdans.nl. Yvonne: “We zien dat leerkrachten heel bewust besluiten groepen kinderen bij elkaar te houden of juist niet, of om combinatieklassen te maken. Wij als onderzoekers hebben alleen nog niet in kaart gebracht waarom ze die keuzes maken, wat hun intenties zijn. Laat staan de vraag: is hetgeen wat ze doen ook effectief?”
Onderzoek
Yvonne is op dit moment wel bezig met onderzoek hiernaar: “Ik heb net een onderzoek afgerond waaruit blijkt dat de doelen vaak hetzelfde zijn: het bevorderen van het academisch functioneren en van het sociaal-emotioneel welbevinden. Dat bleek eerder ook uit een onderzoek van Mariola en mij: leerkrachten noemen zowel redenen rondom schoolprestaties om leerlingen wel of niet bij elkaar te plaatsen – en zetten bijvoorbeeld bewust hoog- en laagpresteerders bij elkaar – als sociale redenen: wie vindt wie aardig? En wat direct duidelijk werd: leerkrachten kiezen heel verschillende strategieën om hetzelfde doel te bereiken. En andersom: dezelfde strategie wordt ingezet om verschillende doelen te bereiken. Wat we nu dus graag willen gaan onderzoeken is: wat is effectief?”
Mariola: “Wat we ook willen weten: is het dan aan de leerkracht zelf om beslissingen over indelingen te nemen, of is het de school die er een visie over heeft? Ik merk aan de binnengekomen vragen dat meer scholen ermee worstelen. Dat ze in elk geval bewuste keuzes willen maken, maar dat ze dat wel graag onderbouwd doen. Daar is echt onderzoek voor nodig.”
Delen
Yvonne: “Vooruitlopend op dat statistische onderzoek kunnen we er in elk geval mee beginnen dat scholen en leerkrachten hun strategieën met elkaar en met ons delen, bij congressen en workshops bijvoorbeeld. Wij willen ook graag helpen bij dat delen van inzichten. Wordt graag vervolgd dus!”
Hier vind je het complete antwoord, een uitgebreid rapport én nog meer interessante informatie
Mariola Gremmen (L), Yvonne van den Berg (R)