Voor elk kind is het belangrijk dat ouders weten en begrijpen wat er allemaal gebeurt op school. Voor professionals in het speciaal basisonderwijs is het extra uitdagend om ouders bij school te betrekken. Vandaar dat een orthopedagoog bij de Kennisrotonde aanklopte met de vraag of hier al eens onderzoek naar gedaan is en welke adviezen daaruit naar voren komen. Antwoordspecialist Jolene van der Kaap-Deeder ging met deze vraag aan de slag.
De volledige onderzoeksvraag luidde:
‘Wat zijn effectieve communicatiemethoden om ouders in kwetsbare situaties van leerlingen in het speciaal onderwijs bij school te betrekken?’
Ontwikkelingspsycholoog Jolene van der Kaap-Deeder dook met deze vraag graag de literatuur in: “Het is een belangrijke vraag, omdat deze ouders voor meer uitdagingen staan: taalbarrières, cognitieve beperkingen, cultuurverschillen en onbekendheid met het Nederlandse schoolsysteem, om er maar een paar te noemen. Dit kan er allemaal voor zorgen dat sommige ouders de informatie niet goed begrijpen of anders interpreteren dan bedoeld. Een extra uitdaging bij het speciaal onderwijs is nog dat kinderen vaak verder van school wonen, waardoor er minder mogelijkheden zijn om tekstuele informatie mondeling toe te lichten aan ouders.”
Het korte antwoord
Scholen kunnen de ouderbetrokkenheid bevorderen door in communicatie met ouders in kwetsbare situaties te voldoen aan hun psychologische behoeften van autonomie, verbondenheid en competentie. Onderzoek toont hierbij aan dat het tonen van interesse in de thuiscultuur, een positieve houding tegenover de betrokkenheid van alle ouders, en het communiceren van heldere verwachtingen helpen bij het stimuleren van ouderbetrokkenheid van ouders in kwetsbare situaties. Daarnaast helpt het om de communicatie aan te passen aan de taalvaardigheden en intellectuele mogelijkheden van ouders.
Experimenten
Jolene ontdekte dat er veel bekend is over ouderbetrokkenheid en de effecten ervan. Maar hoe je die betrokkenheid stimuleert, daar is weinig onderzoek naar gedaan: “We hebben dus geen beproefd recept voor wat ‘werkt’. Wel zijn er experimenten bekend: als een informatiebrief echt aan mensen persoonlijk gericht is, wordt er vaker op gereageerd. Andere experimenten worden echter nog te vaak zonder controlegroep uitgevoerd en er worden vaak dingen tegelijk gedaan, dus dan kun je geen conclusies trekken over effectiviteit.”
Aandacht voor psychologische behoeften van ouders
Dat wil niet zeggen dat er geen goede aanbevelingen te geven zijn. Jolene: “In hun communicatiemethoden kunnen scholen ouderbetrokkenheid bevorderen door aandacht te besteden aan drie psychologische behoeften van de ouder: een gevoel van autonomie, verbondenheid en competentie.
Autonomie
Ouders moeten de ruimte hebben om (mede) keuzes te kunnen maken. Door de mening en input van ouders in kwetsbare situaties serieus te nemen, verhoogt de school dat gevoel van autonomie. Bijvoorbeeld wanneer je als leerkracht met ouders strategieën bespreekt om hun kind te stimuleren huiswerk te maken of samen te lezen. “Hierbij is het cruciaal om ook de autonomie van het kind te respecteren. Een te sterke controle van ouders heeft juist een negatief effect op het presteren van het kind,” voegt Jolene toe.
Verbondenheid
Interesse in en rekening houden met de achtergrond, wensen, opvoedingsvisie en verwachtingen van ouders heeft een positief effect op ouderbetrokkenheid. Jolene: “Simpele zaken als het kennen van de namen van de ouders en hun kinderen bij oudergesprekken verhoogt het vertrouwen in school. Om zo snel mogelijk verbondenheid tussen school en ouders te creëren, is het zinvol om een kennismakingsgesprek te voeren. Bij voorkeur bij ouders thuis, als zij daarvoor openstaan.”
Competentie
Ouders voelen zich competenter wanneer de school de communicatie aanpast aan hun capaciteiten. “Bijvoorbeeld als je pictogrammen gebruikt voor ouders met een licht verstandelijke beperking,” legt Jolene uit. “Andere ouders in kwetsbare situaties zijn geholpen met het vaker herhalen van belangrijke informatie. Verder kan de school in het contact met ouders met een migratieachtergrond tweetalige leerkrachten of tolken inzetten en informatie aanbieden in meerdere talen.”
Jolene: “Tips en adviezen dekken nooit alle mogelijke situaties, maar als je deze drie behoeftes goed in je achterhoofd houdt, kom je heel ver.”
Hier vind je het uitgebreide antwoord op deze onderzoeksvraag
Heb jij ook een vraag voor de Kennisrotonde, op het snijvlak van onderwijs en jeugdzorg?
Stel hem hier
Jolene van der Kaap-Deeder (foto: Aidan van der Kaap)