Wie kent ze niet: ‘curling-ouders’, of ‘helikopter-ouders’. Misschien bent u er zelf wel eentje, af en toe? Bij de Kennisrotonde kwam er een vraag over binnen. Kennismakelaar Marianne Hooijsma ging op zoek naar kennis over deze ‘curling-ouders’ en het effect van hun opvoedstijl op hun kinderen.
Marianne Hooijsma herkent het ook wel een klein beetje bij zichzelf. “Af en toe hoor!” voegt ze toe. “Volgens mij vragen wel meer ouders zich af of ze soms niet te veel faciliterend bezig zijn voor hun kinderen.” Ze was dus direct geboeid door de vraag die hierover binnenkwam bij de Kennisrotonde. “’Helikopter-ouders’ kende ik al wel als begrip, maar ‘curling-ouders’ nog niet (vernoemd naar de sport curling, waar spelers het ijs voor de steen schoonvegen om de steen gemakkelijker over het ijs te laten bewegen. Red.).”
Wat kan de school doen?
De leerkracht die de vraag stelde aan de Kennisrotonde werkt op een basisschool. Zij meende deze opvoedstijl relatief veel te zien bij de ouders. Ze vroeg zich af: “Kunnen wij als school ervoor zorgen dat kinderen ook blootgesteld worden aan dingen die ze mogelijk ‘missen’ door die overbeschermende opvoedstijl?” “Een mooie vraag,” volgens Marianne, “Maar voor een eventueel advies zijn we eerst de wetenschappelijke kennis in gedoken, om te achterhalen of een dergelijke opvoedstijl inderdaad schadelijk is.”
Excessief bezorgd
Er blijkt veel onderzoek gedaan te zijn naar overbeschermend opvoeden. Bij de Kennisrotonde is zelfs een antwoordspecialist werkzaam die hierin gespecialiseerd is: Jolene van der Kaap-Deeder. Zij vertelt wat wetenschappelijk precies verstaan wordt onder ‘overbeschermend’: “Bij deze vorm van opvoeden zijn ouders sterk betrokken bij het leven van hun kind en beschermen hem of haar in hoge mate tegen mogelijke bedreigingen.”
“Ouders willen soms zeggenschap over praktisch alles wat hun kind doet”
“Die bescherming wordt gezien als opdringerig en de capaciteiten van het kind worden onderschat. De ouders maken bijvoorbeeld het huiswerk voor hun kind, zijn excessief bezorgd over de gezondheid van hun kind, of willen zeggenschap over praktisch alles wat hun kind doet.”
Angstgedreven of egobetrokken?
Wetenschappers onderscheiden bovendien twee soorten overbeschermend opvoeden: angstgedreven en egobetrokken. Ouders die angstgedreven overbeschermend opvoeden zijn angstig of bezorgd over de toenemende autonomie van hun kind. Zij zijn gefocust op het preventief oplossen van problemen, waardoor het kind niet de kans krijgt om zelf problemen op te lossen en te leren van faalervaringen.
“Het kind krijgt niet de kans zelf problemen op te lossen”
Egobetrokken overbeschermend opvoeden is gericht op het beschermen van het ego of de zelfwaardering van het kind. Deze ouders zetten het kind op een voetstuk of complimenteren het kind constant. Hiermee proberen ouders niet alleen de zelfwaardering van hun kinderen te waarborgen, maar proberen ze ook hun eigen zelfwaardering in stand te houden.
Ja, dat is schadelijk!
Is een dergelijke opvoedstijl schadelijk? Het antwoord is ‘ja’. Marianne: “Kinderen die overbeschermend worden opgevoed ervaren een beperkt gevoel van autonomie. Ouders die problemen overnemen en te veel betrokken zijn bij het dagelijks leven van hun kind, leggen daarmee te veel druk op hun kind. Dat kan zich dan gecontroleerd en verstikt gaan voelen. Daarnaast kan het kind een loskoppeling van zijn eigen interesses en waarden ervaren, omdat er weinig mogelijkheden zijn voor zelfexploratie.”
“Overbeschermend opvoeden hangt samen met probleemgedrag”
Uit verschillende onderzoeken bleek dat overbeschermend opvoeden duidelijk samenhangt met zowel internaliserend als externaliserend probleemgedrag, ongeacht de leeftijd van het kind. Dat kan zich uiten in faalangstig en teruggetrokken gedrag, maar ook in pesten en agressie. Marianne: “Let wel, we kunnen hierin geen heldere oorzaak-gevolg-relatie aangeven. Het overbeschermen kan oorzaak zijn van dat gedrag, maar het is er soms ook het gevolg van. Wat wel eenduidig is aangetoond: als kinderen op jonge leeftijd sociaal teruggetrokken zijn en overbeschermend worden opgevoed, is de kans groot dat ze dat sociaal teruggetrokken gedrag blijven vertonen. Het overbeschermend opvoeden is dan waarschijnlijk de oorzaak van de continuering van dat gedrag.”
Nuance
Een andere nuance die Marianne wil maken is dat opvoeding niet een stabiel gegeven is: “Opvoeding is een dynamisch iets. Het kan per dag en zelfs per moment verschillen of je overbeschermend bezig bent. Je hebt niet continu dezelfde opvoedstijl. Het gaat erom dat ouders zich bewust worden van de mate waarin ze dat doen en zich afvragen of ze doen wat het beste is voor hun kind.”
En de school?
Terug naar de leerkracht die bij de Kennisrotonde aanklopte en iets wil doen aan de – in haar ogen – overbeschermende opvoedstijl van sommige ouders van ‘haar’ kinderen. Marianne: “De rol van de Kennisrotonde is om wetenschappelijke kennis te zoeken hierover. Wat voor deze leerkracht nu fijn is, is dat ze met ons antwoord in de hand het gesprek met ouders aan kan gaan. Ze kan bijvoorbeeld een ouderavond organiseren over opvoeden en laten zien wat er met onderzoek is aangetoond. Ze kan echt onderbouwd advies geven aan ouders. Dit is precies waar we als Kennisrotonde voor zijn.”
Hier lees je het uitgebreide antwoord.
Het totale rapport met alle bronnen vind je hier.
