In onderzoek en beleid is er steeds meer aandacht voor kwetsbare jongeren. Twee Leidse onderzoekers, Matty Crone en Ruben de Ronde, onderzoeken of jongeren anders naar hun eigen kwetsbaarheid kijken dan onderzoekers, zorgprofessionals en ouders. ‘Door jongeren zelf in het proces te betrekken krijg je een vollediger beeld van de verschillende manieren van kwetsbaarheid en de manieren waarop kwetsbaarheid tot stand kan komen.’
Ruben de Ronde en Matty Crone van het Leids Universitair Medisch Centrum doen hun onderzoek in het kader van onderzoeksproject Gelijke kansen in jeugdgezondheid dat deel uitmaakt van het startimpulsprogramma van de route Jeugd van de Nationale Wetenschapsagenda. Ze hebben eerst een kwalitatieve meta-synthese – een soort uitgebreide kwalitatieve literatuurstudie – gedaan. Ruben: ‘Wij hebben gekeken naar de verschillende percepties van adolescenten van hun schooluitval in relatie tot de psychosociale problemen die zij ervaren.’
Soort schoolverzuim is indicator
Uit die studie blijkt dat de ervaren psychosociale problemen vaak gerelateerd zijn aan het type schooluitval. De studie toonde aan dat jongeren met internaliserende problematiek, bijvoorbeeld angst of depressie, vaak weigerden om naar school te gaan. Meestal met medeweten van de ouders. Terwijl jongeren met externaliserende problematiek spijbelden zonder dat ouders dit wisten. Zij maakten de school vaak zelfs helemaal niet af. Deze spijbelaars en drop-outs noemden regelmatig agressief of delinquent gedrag, en drugs- en drankgebruik. Matty nuanceert: ‘Natuurlijk is deze tweedeling niet zo zwart-wit. Maar het is dus belangrijk om goed te kijken naar het soort schoolverzuim, omdat het inzicht kan geven in wat voor hulp een jongere nodig heeft.’
Gebrek aan vertrouwen
Een ander belangrijk inzicht van deze meta-synthese is het belang van vertrouwen en hulp. Jongeren gaven aan dat ze dit vaak misten. Ruben: ‘Dat gebrek aan vertrouwen van anderen zorgde ervoor dat jongeren ook geen vertrouwen in zichzelf hadden. Een van de vragen voorafgaand aan dit project was: wat maakt dat jongeren in een negatieve spiraal komen? Wij denken dat het gebrek aan vertrouwen hier een belangrijke rol in speelt. In sommige studies werd beschreven hoe enkele adolescenten een moment hadden waarop iemand vertrouwen in hen uitsprak; deze momenten gaven hen weer een positieve boost.’
Onderzoek door jongeren zelf
Is het voor jongeren inderdaad moeilijk om hulp te vragen, zoals uit onze meta-synthese soms bleek? Of maken jongeren het zichzelf soms te moeilijk om hulp te vragen? Heeft dit dan weer met persoonlijkheid te maken? Met deze vragen gingen Matty en Ruben het veld in. ‘We hebben groepjes leerlingen begeleid bij het maken van een profielwerkstuk over kwetsbaarheid. Vijf groepjes hebben zelf onderwerpen gekozen en vragenlijst gemaakt: over stress, pesten, depressie, seksuele intimidatie op social media en zelfbeeld door social media. Het proces van het begeleiden van de groepjes levert natuurlijk ook data op, en aan het einde van het veldwerk hebben wij ook nog interviews met de jongeren gehouden.’
Met de quarantaine-maatregelen door de covid-19 epidemie is er in korte tijd veel veranderd in de opzet van het onderzoek. Begeleiding moest opeens op afstand worden gedaan via Teams, en ook de jongeren moesten hun data gaan verzamelen vanaf een afstand. Helaas zijn daarom nog niet alle data geanalyseerd en is het moeilijk om al eerste inzichten te geven. Om toch een beetje een beeld te geven, vertelt Ruben over zijn observaties tijdens de vele gesprekken die hij met de leerlingen had over de onderwerpen van hun profielwerkstukken en hun eigen ervaringen.
Stress hoort erbij
Ruben: ‘De eerste dag dat wij kwamen praten over kwetsbaarheid en de betekenis hiervan, viel het op dat de meesten hier nog nooit echt over na hadden gedacht, terwijl zij wel dagelijks met kwetsbare momenten te maken hebben. En dit soort momenten zagen wij de hele periode van veldwerk. Om een voorbeeld te noemen: veel leerlingen hebben dagelijks stress, maar zien het als iets wat erbij hoort. Voor hen is het er nu eenmaal, kan je er weinig aan doen, en ondervind je het dus maar. Interessant is dat we tijdens de lockdown een aantal jongeren geïnterviewd hebben over de invloed van de maatregelen op hun welzijn en een van de bevindingen was dat ze minder stress hadden tijdens de lockdown. Ze voelden zich daarentegen wel iets eenzamer.’
Handvatten
Matty geeft aan dat het uiteindelijk doel van het onderzoek is dat er straks meer inzicht is in hoe jongeren bepaalde problemen of momenten van kwetsbaarheid ervaren. En wat voor invloed dit zou kunnen hebben op het wel – of juist niet – aankaarten van deze problemen: ‘Deze kennis kan de Jeugdgezondheidszorg maar ook scholen of anderen die veel met jongeren werken, handvatten bieden om jongeren beter te bereiken en ondersteunen.’