Polarisatie en spanningen in de maatschappij lijken toe te nemen als het gaat om diversiteit en migratie. Hoe is de sociale cohesie in klassen met veel diversiteit in sociale, cultureel-etnische en talige achtergronden? En kunnen leraren die sociale cohesie versterken? Uit de resultaten van het onderzoeksproject ‘Sociale cohesie in de klas’ blijkt van wel. Bijvoorbeeld met een Serious game en een Thermometer.
‘Sociale cohesie in de klas’ is een van de vijf projecten van het NWA-Startimpulsprogramma ‘Gelijke kansen voor een diverse jeugd’. Achterliggende gedachte bij dit project is dat het bevorderen van sociale cohesie in de klas en in de school uiteindelijk ook zal bijdragen aan sociale cohesie inde maatschappij als geheel. Het onderzoek leidde tot de volgende inzichten over sociale cohesie in de klas:
Sociale cohesie omvat zeven aspecten, onder te verdelen in drie domeinen
Domein 1: Sociale relaties in de klas (positieve relaties, respect, vertrouwen, tolerantie)
Domein 2: Identificatie met de groep (het gevoel hebben erbij te horen)
Domein 3: Gerichtheid op de gemeenschap (elkaar willen helpen, je aan de regels houden)
Sociale cohesie is multidimensioneel en fluïde
De zeven aspecten kunnen elk in verschillende sterktes aanwezig zijn. Zo betekent bijvoorbeeld een hoge mate van tolerantie in de klas nog niet automatisch dat er een sterk groepsgevoel heerst. Daarnaast is het fluïde: sociale cohesie kan veranderen per dag. En zelfs per uur.
Leraren kunnen de sociale cohesie in de klas versterken
Leraren richten zich vooral op de sociale relaties in de klas, daar zagen de onderzoekers mooie voorbeelden van. Leraren lijken de domeinen “identificatie met de groep” en “gerichtheid op de gemeenschap”, minder te zien als domeinen waarop zij invloed hebben. Om sociale cohesie te versterken is wellicht meer aandacht nodig voor proactief leraargedrag op zowel individueel als groepsniveau, en op alle drie de domeinen van sociale cohesie.
De rol van diversiteit blijft impliciet
De onderzoekers ontdekten dat diversiteit geen duidelijke rol speelt in de percepties van leraren en leerlingen van de sociale cohesie in hun school. De aandacht voor relaties, bij de groep horen en het versterken van de groep wordt nauwelijks gerelateerd aan de diversiteit van de achtergronden van leerlingen.
Nieuwe interventies: praktische instrumenten!
Het consortium bundelde bestaande interventies voor sociale cohesie. En heeft twee nieuwe interventies ontwikkeld:
1) De Sociale Cohesie Thermometer
Dit instrument is bedoeld om een genuanceerd gesprek over sociale cohesie in de klas en op school te voeren, zowel op het niveau van docenten en schoolleiding als met de leerlingen zelf.
2) Een Serious game voor leerlingen
Hiermee wordt de sociale cohesie in de klas bevorderd.
Hier vind je de handleiding voor scholen om de Thermometer en Serious game in de praktijk te gebruiken: https://gelijkekansenvooreendiversejeugd.nl/wp-content/uploads/2019/10/Handleiding-voor-scholen-bij-Serious-Game-en-Thermometer.pdf
Hier vind je het eindrapport van alle vijf de projecten van Startimpulsprogramma Gelijke kansen voor een diverse jeugd: https://nwa-jeugd.nl/nieuws/gelijke-kansen-voor-een-diverse-jeugd-resultaten-van-drie-jaar-onderzoek/
Kijk voor nóg meer informatie op www.gelijkekansenvooreendiversejeugd.nl. en www.nwa-jeugd.nl
Projectteam ‘Sociale Cohesie in de klas’
Projectleiders:
Sabine Severiens – Erasmus Universiteit Leiden
Eddie Denessen – Radboud Universiteit en Universiteit Leiden
Onderzoekers:
Gert-Jan Veerman – Christelijke Hogeschool Ede en Radboud Universiteit Reinhilde Pulinx – Hogeschool Leuven
Kylie Alink – Radboud Universiteit
Maaike Hajer – Hogeschool Utrecht
Praktijkpartners:
Johan de Witt College in Den Haag
Olympus College in Arnhem