Kennisrotonde Jeugd beantwoordt eerste vragen uit de praktijk
Psychische klachten bij kinderen signaleren via een vragenlijst aan de ouders? Let dan op de toepasbaarheid wanneer ouders een migratieachtergrond hebben. Eén van die lijsten – de SDQ – werd onder de loep genomen op verzoek van jeugdarts Bernice Samson. Onderzoeker Anouk Aleva dook namens Kennisrotonde Jeugd de onderzoeksliteratuur in die hierover beschikbaar is. Ze kwam terug met een waarschuwing én goed advies voor Bernice.
Kennisrotonde.nl is een uniek loket voor de beantwoording van jeugd- of onderwijsvragen met kennis uit onderzoek. Heb jij een vraag waarmee je beleid of uitvoering wilt verbeteren? Of wil je weten welke vragen al beantwoord werden? Ga naar kennisrotonde.nl/stel-je-vraag
Bernice Samson werkt als jeugdarts bij Centrum voor Jeugd en Gezin Rijnmond. Zij gebruikt de Strenghts and Difficulties Questionaire (SDQ)-vragenlijst. Deze lijst wordt ook via scholen uitgezet om zicht te krijgen op het functioneren van kinderen. Nu blijkt dat die lijst – en wellicht ook andere lijsten – mogelijk een vertekend beeld geeft van het psychosociale functioneren van kinderen met een migratieachtergrond.
Taalbarrière
Ongeveer veertig procent van de ouders blijkt de SDQ niet terug te sturen. Anouk: “Er zijn aanwijzingen dat deze non-respons vaker voorkomt bij ouders met een migratieachtergrond. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat sommigen de Nederlandse taal onvoldoende beheersen om de vragenlijst in te vullen. De taalbarrière kan er ook toe leiden dat ouders met een migratieachtergrond een vraag niet begrijpen en een ander antwoord invullen dan wanneer ze de vraag wel hadden begrepen.”
Psychisch of lichamelijk?
Een andere verklaring voor de non-respons onder ouders met een migratieachtergrond kan volgens onderzoek zijn dat het in sommige culturen minder gebruikelijk is om psychische klachten openlijk te bespreken. Anouk: “Terwijl westerse culturen sterk onderscheid maken tussen lichamelijke en psychische klachten, zijn deze in niet-westerse culturen veel meer met elkaar verbonden. Dat kan ervoor zorgen ervoor dat voor iemand met een niet-westerse achtergrond de lijst lastiger in te vullen is.”
Gebrek aan respect of assertief?
Daarnaast zijn opvattingen over emoties, gedrag, omgangsvormen en hulpverlening vaak cultureel bepaald. Anouk: “In veel collectief gerichte culturen is het gepaster om boosheid te onderdrukken, omdat het uiten hiervan gezien kan worden als een gebrek aan respect voor de ander. Terwijl het uiten van boosheid in meer individualistische culturen juist gezien wordt als assertief gedrag. Afhankelijk van iemands culturele achtergrond kan een ouder boosheid bij een kind daarom anders beoordelen en waarderen”.
Fase van bewustwording
Dit is de eerste vraag die via de Kennisrotonde Jeugd beantwoord werd. Is de vragensteller tevreden? Bernice: “Jazeker. Voor een deel wist ik het antwoord al wel, maar nu staat het weer helder op mijn netvlies. We weten nu waar we op moeten letten als we deze vragenlijsten gebruiken. We moeten sowieso op een andere manier naar deze kinderen kijken, daar zijn we nu over aan het nadenken. De inclusie-geneeskunde staat nog in de kinderschoenen, we zitten nog in de fase van bewustwording. Daar draagt dit antwoord aan bij.”
Van harte
Bernice beveelt de Kennisrotonde Jeugd van harte aan bij collega’s. “Vragen die je normaal zelf moet oplossen, kun je nu bij iemand anders neerleggen. En je krijgt een beter antwoord. Je hoeft ook niet meteen de perfecte vraag te stellen, want die formuleert de kennismakelaar samen met jou. Ik kreeg het antwoord ook op het afgesproken moment. Heel fijn, nu kunnen we verder.”
Adviezen
1. Beheersen ouders het Nederlands onvoldoende? Overweeg het inzetten van een vertaling van de vragenlijst. De SDQ is bijvoorbeeld in zestig talen beschikbaar.
2. Hoewel de culturele diversiteit in de normgroepen onvoldoende gerepresenteerd lijkt op dit moment, kunnen de antwoorden van ouders wel gebruikt worden om met elkaar in gesprek te gaan.
3. Zorgprofessionals doen er verder goed aan te werken met de totaalscore van de SDQ wanneer ouders een migratieachtergrond hebben. De totaalscore laat een betere betrouwbaarheid tussen culturen zien dan scores op de subschalen.
4. Verder is er de optie om de SDQ door meerdere informanten te laten invullen. Er bestaan namelijk ook leerkracht- en kindversies (vanaf 11 jaar). Op deze manier zijn de verschillende visies op eventuele problemen in kaart te brengen.
Kennisrotonde.nl is een uniek loket voor de beantwoording van jeugd- of onderwijsvragen met kennis uit onderzoek. Heb jij een vraag waarmee je beleid of uitvoering wilt verbeteren? Of wil je weten welke vragen al beantwoord werden? Ga naar kennisrotonde.nl/stel-je-vraag
#haaldekennisvandeplank
Lees hier het uitgebreide antwoord dat Anouk gaf op de vraag van Bernice
Maak kennis met kennismakelaar Marianne Hooijsma